Priča sa Konkursa za najbolju putopisnu priču starijih u kategoriji „Najbolja priča o putovanju po Srbiji“
Otvaranjem Google oglasa na ovoj strani pomažete rad Penzina. Hvala vam unapred!
Fotografija: SonjaMar, Orašac – memorijalna škola „Prvi srpski ustanak“
Kosmaj je poznat kao izletište i mesto za odmor od gradske buke i stresa. Sa nadmorskom visinom nešto preko 600 metara, spada u niže planine u Srbiji. Živopisni predeli, bujna vegetacija, čist vazduh, nezagađena priroda i mnogobrojni izvori pitke vode, oduvek su privlačili posetioce.
Danas je još posećeniji, zbog udobnosti, komfora, dobre hrane i raznovrsne ponude malih, porodičnih hotela i ugostiteljskih objekata. Pogodnost je blizina Beograda, iz kojeg se može stići iz više pravaca za sat vremena vožnje, a tu je i redovna Lastina linija do varošice Sopot.
Posetili smo ga u kasnu jesen, na jednodnevnom putovanju kroz Šumadiju.
Prvo smo obišli manastir Tresije, skriven u strmom useku korita reke Mala Tresija u gustoj hrastovoj šumi. Manastir je posvećen Saboru Svetih Arhangela, ne zna se tačno kada je podignut, u 13. ili 14. veku, tokom vekova više puta do temelja rušen i obnavljan. Njegova gradnja i obnova traju i danas.
Manastiri su bili i ostali duhovni i kulturni stožeri srpskog naroda kroz vekove, u teškim vremenima – mesta za molitve i duhovno snaženje, u vreme rađanja i umiranja, o slavama i svetkovinama – mesta okupljanja. Tako je i u vreme četiri manastirske slave, jedna od njih je Ivanjdan – 7. jula kada se održava Dan knjige pod lipama, a svakog prvog vikenda u septembru – Takmičenje frulaša Srbije.
Put nas je vodio dalje, preko udolina i proplanaka oivičenih šumarcima. U njima ima krupne i sitne divljači – srna, zečeva, divljih svinja, fazana, prepelica i jarebica. Smenjivali su se predeli i slike: na strmim padinama hrastove i bukove šume plamenocrvenih krošnji protkanih zlatnim jesenjim nitima, poneki četinar, na proplancima uredno obrađene njive, voćnjaci i šumarci bagrema već ogoljenih grana, sela, zaseoci i usamljene vikendice u dolinama i na kosama, domaćinski uređena dvorišta u kojima su dremale hrizanteme u jutarnjoj izmaglici.
Ostale su mnoge priče neispričane: o despotu Stefanu Lazareviću i nazivima sela Koraćica, Nemenikuće, Pružatovac i Crkvine, o rudnicima srebra iz kojih su se snabdevale kovnice novca u rimskom carstvu… O piscima, pesnicima, slikarima i glumcima koji su svojim delanjem i trajanjem na ovim prostorima dodali svoje boje, pesme, priče i čarolije druženja.
Dok smo sedeli u odličnom restoranu „Verona“ u selu Rogača uz osveženje i kaficu, obećali smo sebi da ćemo se vratiti i na Kosmaju provesti više vremena u opuštenoj atmosferi i uživanju.
Tokom prepodneva stigli smo u Aranđelovac, smešten u srcu Šumadije, u podnožju planine Bukulje. Grad je po mnogo čemu čuven i značajan: po Bukovičkoj banji, parku i mineralnim izvorima, hotelima „Staro zdanje“ i „Šumadija“, po Risovačkoj pećini iz kamenog doba… Park je svojevrsni muzej na otvorenom, u njemu se nalazi stalna postavka vrednih umetničkih dela, fontane i prastari platan, zasađen 1867. od strane kneza Mihaila Obrenovića.
Aranđelovac je poznat po smotri umetnosti „Mermer i zvuci“ koja se održava već 48 godina. Jedna od najuglednijih manifestacija u Srbiji sa zavidnom međunarodnom reputacijom, stvaralačka radionica vajara i keramičara, upotpunjena je bogatim umetničkim programom: dramskim, muzičkim, književnim, filmskim i folklornim. Tokom manifestacije koja se održava tokom tri letnja meseca, u gradu vlada posebna atmosfera, a po završetku, ostaju vajarska dela isklesana u mermeru.
U blizini parka, nalazi se hotel „Izvor“ – nov, moderan, u mermeru i staklu, elegantnih, prostranih enterijera, sa restoranima, bazenima i velnes-centrom, širokim holovima čije zidove krase kopije vrednih slika i portreta vladarskih porodica Obrenovića i Karađorđevića i prelepi mozaik Belog anđela. Na svakom koraku ističu se raskoš, skupi materijali i visok standard, koji ne može svako da priušti sebi.
Pored takve lepote i sjaja, još više se ističe potpuna suprotnost – stanje hotela „Staro zdanje“ u neposrednoj blizini. Izgrađen pre vek i po, na najlepšem mestu u parku, kao potvrda bogatstva i moći tadašnje vladarske porodice, bio je elitno mesto za izlaske i oficirske balove, a tokom mnogih decenija trajanja – sinonim za kvalitet i visok nivo usluge. Danas lagano propada, zaboravljen i zapušten…
Nastavili smo put Orašca, mesta od posebnog značaja, udaljenog od Aranđelovca nepunih šest kilometara. U njemu su se zbili istorijski događaji: okupljanje narodnih prvaka u Marićevića jaruzi, dogovor o podizanju I srpskog ustanka na Sretenje, 15. februara 1804. i proglašenje Karađorđa Petrovića za vođu. U znak sećanja i zahvalnosti, potomci su podigli spomenički kompleks: crkvu Vaznesenja Gospodnjeg, spomen česmu u Marićevića jaruzi, bakarni reljef sa prikazom ustanika, spomen-školu i muzej.
Spomen-škola, zidana od lepo i precizno obrađenih granitnih blokova, završena je 1932. godine. Iznad vrata, na beloj mermernoj ploči je tekst: „Narodna škola-spomen na ustanak pod Karađorđem u Orašcu. Zahvalna Šumadija podiže ovaj dom za spomen i slavu velikom Karađorđu i ostalim mnogo zaslužnim precima koji 1804. godine na ovom svetom mestu digoše ustanak i otpočeše veliko delo narodnog oslobođenja i ujedinjenja.“
Na padini niže škole, dominira statua Karađorđa od belog venčačkog mermera, visoka 3,4 metra, podignuta 2004. godine. U muzeju su izloženi vredni predmeti, zapisi, oružje i odeća ustanika, a u samom Orašcu čuvaju se objekti narodnog graditeljstva iz 18. i 19. veka, kao svedoci burne istorije.
U ovom znamenitom mestu ima puno novih kuća i obnovljenih porodičnih ognjišta, neki se ljudi vraćaju iz grada, stvarajući uslove za rad ili uživanje u penziji.
Etno-krčma „Karađorđev vajat“ u kojem nam je serviran ručak sa jelima tradicionalne srpske kuhinje, pravi je primer takvog poduhvata i ulaganja. Doživeli smo atmosferu prohujalih vremena u velikoj, drvenoj kući sa ognjištem, ćilimima, oruđima, retkim primercima pušaka, jatagana i požutelim fotografijama na drvenim zidovima. Vlasnici jedinstvenog etno-sela, Slavica i Dragan Babić, dugogodišnji ugostiteljski radnici, započeli su posao na svom imanju, uz svesrdnu pomoć porodice. Preuredili su dve kuće, stare preko 150 godina, pronašli i kupili nekoliko prastarih, dobro očuvanih vajata iz okolnih sela, preneli ih, gredu po gredu i u potpunosti renovirali.
Stvorili su celinu u čijem su sastavu etno-krčma, turistički vajati za prenoćište i velika otvorena terasa. Boravak na čistom vazduhu, na nadmorskoj visini od 380 metara, uz pogled na šumadijske pejzaže, pravi je odmor za oči i dušu, a hrana i ljubaznost domaćina za svaku pohvalu.
Nezaobilazna mesta na putovanju kroz istoriju u srcu Šumadije su Oplenac i Topola, tridesetak kilometara udaljeni od Orašca. Posetili smo Zadužbinu porodice Karađorđević koja obuhvata Crkvu Svetog Đorđa, kraljeve vinograde, vinski podrum, muzej – kuću kralja Petra, Vinogradarevu kuću, letnjikovac, staru crkvu i objekte u Topoli.
Na vrhu šumovitog brda Oplenac, nalazi se crkva Svetog Đorđa ukrašena mozaicima izvanredne lepote, bogatstva boja i majstorske izrade. Mozaici su rađeni po uzoru na najlepše freske iz 60 srpskih srednjovekovnih manastira. Crkva je zadužbina kralja Petra I Karađorđevića, zidana od 1910. do balkanskih ratova i predstavlja porodični mauzolej. U njenoj kripti su sahranjeni zemni ostaci Karađorđa, kralja Petra I, kralja Aleksandra i još 26 članova porodice Karađorđević. U kući kralja Petra, pretvorenoj u muzej, čuvaju se vredni predmeti, portreti i venčani darovi.
Deo zadužbine nalazi se u Topoli – njen simbol je Karađorđe Petrović, vođa Prvog srpskog ustanka. Kao prvi vladar u oslobođenom delu Srbije, doneo je ekonomski i kulturni razvitak Topoli, u njoj je sazidao svoj grad. Do danas je očuvan restaurirani konak sa kulom, crkva sa zvonikom i škola u kojoj se nalazi Narodna biblioteka. U konaku je stalna izložba ličnih predmeta Vožda i autentično oružje iz I srpskog ustanka, među kojima je i originalni Karađorđev top, aberdar.
Putovanje smo okončali posetom vinariji porodice Aleksandrović u selu Vinča. U podrumu vinarije, prave se vrhunska sortna vina, oslanjajući se na iskustva i tradiciju dužu od veka, nova naučna saznanja i modernu tehnologiju. Proizvodnja sortnog vina Trijumf obnovljena je devedesetih godina prošlog veka tako što je dvorski vinar Živan Tadić, koji je emigrirao u Kanadu, poslao u Vinču originalnu recepturu za najbolje vino kraljevih podruma koje se pre II svetskog rata pilo na skoro svim evropskim dvorovima.
Tako se tradicija i istorijske vrednosti neguju, čuvaju i predaju dalje pokoljenjima koja nastavljaju život na ovim prostorima.
Dragana Đuranović, 60 godina
ekonomista u penziji iz Beograda
Ovo je jedna od priča koje su pristigle na 1. konkurs za najbolju putopisnu priču starijihkoji je trajao od 1.1. do 1.3.2015. godine. Konkurs je zajednički projekat UG „Snaga prijateljstva – Amity“ i Bebe Kuka čiji je cilj promovisanje aktivnog starenja.
Linkove ka ostalim pričama sa Konkursa koje su objavljene na Penzinu možete naći u tekstu
Putopisne priče sa 1. konkursa za najbolju putopisnu priču starijih